TORUŃSKA SZKOŁA WYŻSZA - TSW - FORUM

Sylwester

Wykład autorski dr Henryk Sapalski

Rodzaje międzynarodowych transakcji ekonomicznych

1. Czym jest transakcja w handlu zagranicznym?

Transakcje handlu zagranicznego są kompleksowym zbiorem informacji niezbędnych do prawidłowego przygotowania i realizacji umów zawieranych z partnerami zagranicznymi .Ponieważ sednem międzynarodowych transakcji ekonomicznych był i jest handel zagraniczny, który w szerokim ujęciu może być traktowany jako synonim międzynarodowych transakcji ekonomicznych.
Międzynarodowe transakcje ekonomiczne są zawierane pomiędzy podmiotami z różnych państw ,różnych obszarów kulturowych i politycznych , które mają swoją wyraźną specyfikę .
Różnice dotyczą kwestii ekonomicznych , politycznych i prawnych/ stabilność prawa/ , a także kwestii społecznych i ich konfiguracji , co ma wpływ na oczekiwane zyski , stwarzając też różne zagrożenia
A przecież najważniejszym motywem międzynarodowych transakcji ekonomicznych jest dążenie do osiągania ponadprzeciętnych dochodów i zysków ,tj. odpowiednio wysokiej efektywności ekonomicznej .

W obszarze międzynarodowym jest ona zależna najczęściej od:
1/ kosztów producenta u eksportera
2/ poziomu cen akceptowanych przez rynek importera,
3/ poziomu kursów walutowych.

Natomiast syntetycznym zbiorem danych o transakcjach zagranicznych danego państwa jest jego bilans płatniczy , który zawiera informacje o dynamice i strukturze wymiany oraz zmianach zachodzących w długim i krótkim okresie.

Ale w większości państw największe znaczenie ma handel zagraniczny towarami, który od dawna był przedmiotem regulacji międzynarodowych, natomiast w II połowie XX w. zwiększyło się znaczenie usług.

Wspomniane efekty wymiany międzynarodowej były i są związane działaniami jednostek gospodarczych ,które są w różny sposób zorganizowane i podporządkowane różnym właścicielom .
Im bardziej dany podmiot gospodarczy jest zaangażowany w proces
umiędzynarodowienia jego działalności
tym większa jest jego internacjonalizacja. W procesie tym ważne są także powiązania
międzypaństwowe./Tabela l.

Oznacza to, że wyrazem internacjonalizacji jest wzrost ilości i jakości transakcji ekonomicznych , przez które rozumie się wszelkie formy wymiany wartości , najczęściej jest to wymiana typu ; produkt-pieniądz ; usługa -pieniądz ; pieniądz - pieniądz. -
Niewątpliwie przejawem internacjonalizacji gospodarki jest ;
l/ handel zagraniczny , którego istotą jest transgraniczna sprzedaż lub kupno
towarów ,
2/ usługi międzynarodowe , są to pozatowarowe i pozafinansowe - transgraniczne
formy wymiany wartości ;

3/ różnego typu transfery finansowe tj. operacje wymienne wartości dewizowych
gdzie stronami są rezydenci i nierezydenci /rys. l.l/.
Zależność pomiędzy handlem zagranicznym a usługami międzynarodowymi i wzrostem gospodarczym , w ujęciu syntetycznym można wyrazić jako; - stopień zależności importowej :
I
Szi=- ,
Kk

Szi- stopień zależności importowej ,
I- import, Kk - konsumpcja krajowa.

-stopień zależności eksportowej :
Ex
Szex=-- ,
Pk
Szex - stopień zależności eksportowej ,

Ex – eksport
Pk – produkcja krajowa
Powyższą zależność przedstawia rys. 1.2

Można też rozpatrywać;

1/ Klasyczną stopę eksportu- i jest to:

ExT
Sel=---,
PKB
ExT- eksport towarów , PKB- produkt krajowy brutto ,

2/ Rozszerzona Stopa Eksportu :

ExTU
Se2=---,
PKB

ExTU – eksport towarów i usług,

3/ Stopa eksportu towarów i usług oraz inwestycji zagranicznych :

ExTUI
Se3=---,
PKB

ExTUI – eksport towarów i usług oraz wpływy z inwestycji zagranicznych.

Podane stopy eksportu są w dużym stopniu zależne od sposobu przeliczania PKB na waluty obce w zależności od zastosowanego kursu walutowego .
W kontekście międzynarodowym znaczenie handlu zagranicznego w polskiej gospodarce sytuuje się na średnim poziomie i przy około 8-20% udziału eksportu w PKB , plasujemy się za prawie wszystkimi państwami Europy Zachodniej , z wyjątkiem Grecji . Zadawalający wskaźnik dla Polski to około 25% udziału eksportu w PKB, będzie on możliwy jeżeli dynamika wzrostu eksportu będzie znacznie wyższa od dynamiki wzrostu PKB.
Należy pamiętać, że poprzez międzynarodowe transakcje ekonomiczne następuje współuzaleznienie procesów rozwojowych państw i regionów, bo procesy zachodzące w dużych rozwiniętych państwach, wpływają na pozostałe kraje świata. /Tabela 1.3 i 1.4/
Dlatego też, tak istotne jest przygotowanie transakcji w handlu zagranicznym, która utożsamiana jest z aktem kupna – sprzedaży i jest czymś więcej, niż jedną umową i oznacza zbiór porozumień, na które składają się następujące umowy:
l/ kontrakt- jest to umowa zasadnicza pomiędzy eksporterem a importerem,
2/ umowa z wywiadownią gospodarczą /zebranie danych o kontrahencie/,
3/ umowa pośrednikiem handlowym , który ma doprowadzić do podpisania kontraktu ,
4/ umowa ze spedytorem, który organizuje międzynarodowy przewóz towaru ,
5/ umową z przewoźnikiem, który odpowiada za transport towaru ,
6/ urnowa z agencja celna , która dokona odprawy celnej towaru ,
7/ umowa z bankiem , który mą rozliczyć płatność z przeprowadzonej transakcji,
8/ umowa z ubezpieczycielem,
9/ umową z instytucją świadczącą usługi kontroli towarów .
Nie na każdą transakcję w handlu zagranicznym będzie się składać wymieniony komplet umów , ponieważ transakcje mogą być zawierane np.: w drodze wysyłania oferty i wiele czynników rodzi określone skutki dla samej realizacji transakcji jak i przewozu towarów. Wzrasta wówczas ryzyko handlowe czy polityczne związane z dostarczeniem przedmiotu kontraktu.

Aby je ograniczyć stosuje się powszechne regulacje w postaci zwyczajów handlowych, które maja prymat nad normami systemu prawnego danego państwa.

Wiąże się z tym tzw. kolizyjna autonomia woli stron, co oznacza ,ze strony
transakcji w handlu zagranicznym maja praktycznie nieograniczoną swobodę
wyboru prawa, co warto pisemnie potwierdzić w formie klauzuli prerogącyjnej
ponieważ w przypadku jej braku ,wybór prawa następuje w sposób domniemany
Efekty wzajemnych uzgodnień znajdują wyraz w umowie spisanej w obcym języku
ale partnerzy mogą uznać za równorzędne kilka języków obcych, chociaż rodzi te
rozbieżności
która wersją jest właściwa.
W Polsce od 2000 r. istnieje ustawowy obowiązek sporządzania umów w języku polskim , jeżeli jedną ze stron jest partner polski i wykonanie tej umowy ma nastąpić na terenie Polski.
Natomiast kiedy powstają spory pomiędzy stronami , wówczas często korzystają z sądu arbitrażowego , ponieważ umożliwia to szybsze rozstrzyganie sporu .Również powołani eksperci w charakterze arbitrów , dają większa gwarancję uwzględnienia międzynarodowych zwyczaj ów handlowych.

I/ Przebieg transakcji eksportowo – importowych:

Niezależnie z jakim rodzajem transakcji mamy do czynienia , dzieli się je na trzy następujące fazy:
l/ przygotowania,
2/ realizacji ,
3/ zakończenia /Tablica l.l/.

Jednakże każda transakcja ma swoja specyfikę i nieco inaczej będą przebiegały transakcje, których przedmiotem będą np.: dobra przemysłowe o charakterze jednostkowym ,niż zakup lub sprzedaż dóbr konsumpcyjnych.

II/ Rodzaje transakcji w handlu zagranicznym.

Tradycyjnie transakcje te dzieli się ze względu na ich charakter na :
l/ klasyczne -zalezą się do nich; eksport, import i handel tranzytowy,
2/ specyficzne tj. produkcja nakładcza i obrót uszlachetniający , kontrakty na poddostawcy, licencje, franszyzy, leasing, kontrakty menadżerskie , towarzystwa projektów zagranicznych oraz transakcje związane z różnymi formami płatności.

Wśród klasycznych form handlu zagranicznego wyodrębnia się :
l/ Eksport bezpośredni- prowadzony przez przedsiębiorstwo wytwórcze , bądź
świadczące usługi , na własny rachunek i we własnym i mieniu .
Mamy z nim do czynienia kiedy przedmiotem sprzedaży są dobra inwestycyjne
,usługi specjalistyczne , kiedy producent tworzy za granica własne kanały
sprzedaży ,lub też kiedy sprzedaż eksportowa następuje pomiędzy firmami
należącymi do tego samego międzynarodowego koncernu .
21 Eksport pośredni - sprzedaż towarów pośrednikowi, którym może być hurtownik, dystrybutor lub też filia zagranicznej firmy. Rozwiązanie to jest szczególnie dobre gdy;
- przedsiębiorstwo produkcyjne nie ma doświadczenia w handlu zagranicznym,
- nieopłacalne jest prowadzenie samodzielnie transakcji w handlu zagranicznym,
- przedmiotem eksportu są wyroby seryjne , niemarkowe, których dystrybucja nie jest kłopotliwa i wyspecjalizowanie się w niej przynosi znaczne korzyści,
- włączenie towarów danej firmy do asortymentu oferowanego za granicą przez pośrednika , może podnieść ich atrakcyjność.
Porównanie najważniej szych cech eksportu bezpośredniego i pośredniego zawiera /Tablica 1.2./ Transakcją odwrotną do eksportu jest import , czyli przywóz towarów z zagranicy , które będą wykorzystane na rynku wewnętrznym lub będą reeksportowane , może też wystąpić przyjęcie usług od podmiotu zagranicznego.
Podobnie jak w przypadku eksportu transakcje eksportowe mogą być w formie:
l/ Importu bezpośredniego - występuje wówczas , gdy odbiorcy zależy na trwałości
dostaw oraz możliwości kontroli nad ewentualnymi zmianami warunków dostaw.
Ten rodzaj importu dotyczy zwykle zaopatrzenia produkcji w surowce i półfabrykaty .
2/ Importu pośredniego- polecany szczególnie w przypadku transakcji jednostkowych , nieregularnych , niewielkich ilości towaru oraz w przypadku kiedy krajowemu odbiorcy zależy na sprowadzeniu różnych dóbr z różnych krajów.
Można też zlecić pośrednikowi dodatkową obróbkę sprowadzonego towaru np.:
konfekcjonowanie , mieszanie , sortowanie .
Inną formą obrotu w handlu zagranicznym jest handel tranzytowy, który może mieć
charakter :
l /aktywny - pośrednikiem jest podmiot mający siedzibę w kraju ,
2/ pasywny- dla pozostałych krajów zaangażowanych w transakcję eksportera i importera .
Można tez wyodrębnić :
l/ Handel tranzytowy bezpośredni - towar jest dostarczany bezpośrednio z kraju pochodzenia do kraju przeznaczenia ,
21 Handel tranzytowy łamany / pośredni /- towar zatrzymuj e się w kraju pośrednika , gdzie jest składowany , nierzadko konfekcjonowany , a nawet częściowo przetwarzany .
Handel tranzytowy może występować łącznie z innymi rodzajami transakcji , zwłaszcza w transakcjach kompensacyjnych/Rys.l.l/.

Specyficzne formy transakcji handlu zagranicznego:

Są one odpowiedzią na procesy występujące w gospodarce światowej takie jak:
- globalizację , zmiana organizacji rynków i sposobów prowadzenia handlu ,
- zmiany tendencji w międzynarodowym podziale pracy,
- różnice rozwojowe pomiędzy państwami- stronami , uczestniczącymi w wymianie
- różnice gospodarcze , technologiczne ,kosztowe , zróżnicowane sposoby rozliczeń,
- ograniczenia handlu , krajowe i zagraniczne np.: embargo.

1/ produkcja nakładcza i obrót uszlachetniający:

Produkcja nakładcza - polega na zleceniu partnerowi zagranicznemu , wytworzenia określonej partii wyrobów gotowych ,według określonego wzoru ,według określonych materiałów do produkcji a nawet z wykorzystaniem określonych maszyn np.: w formie leasingu .
Ten typ produkcji może mieć charakter jednorazowy lub stały , czasami na rzecz jednego dużego odbiorcy ,pracuje wiele różnej wielkości zakładów w różnych krajach .
Z tym typem transakcji mylony jest -obrót uszlachetniający, gdzie przedmiotem
zlecenia jest obróbka powierzonego zleceniobiorcy materiału, którego
właścicielem jest zlecający towar przekazany do uszlachetnienia wraca dc
zleceniodawcy po wykonaniu usługi.
Kontrakt na poddostawy - to inna forma współpracy pomiędzy partnerami zagranicznymi ,czyli umowa o dostarczenie zamawiającemu określonego produktu lub też usługi , które są przedmiotem oferty zleceniobiorcy /poddostawcy/ , które odbiorcą samodzielnie oferuje innym partnerom handlowym ,zarówno na rynku krajowym lub w reeksporcie /przykład 4/.

2/ obrót licencyjny:

Obejmuje transfery praw - licencji - do zarobkowego korzystania
niematerialnych np.: technologii, wynalazków i/ lub praw ich ochrony
organizacyjnego i/lub handlowego know -how, zarejestrowanych
technicznego
znaków towarowych
wzorów użytkowych i zdobniczych
Obrót ten jest regulowany na podstawie umów kupna - sprzedaży licencji .
Według prawa nabywcy licencji rozróżnia się:
l/ Licencje wyłączne - nabywca nie może ich udostępnić ich innym podmiotom,
2/ licencje niewyłączne - nie zawierają takiej klauzuli .
Można tez wyróżnić :
l/ licencje czyste- następuje jedynie przekazanie praw patentowych i pokrewnych
2/ licencje mieszane - jest to szersze porozumienie pomiędzy partnerami , może
to być np.: joint venture.
Poza tym wyodrębnia się :
l/ licencje czynne - licencjodawca jest zaangażowany w prace wdrożeniowe u
licencjobiorcy , nadzoruj e przebieg wykorzystania licencji ,a także jakość
wyrobów licencyjnych .Może także udostępnić partnerowi posiadane partnerowi
kanały sprzedaży , w tym zagraniczną sieć dealerską .
21 licencje bierne - współpraca kończy się na wykonaniu umowy kupna sprzedaży.
Dzięki sprzedaży licencji za granicę może wydłużyć się cykl życia produktu , co wiąże się z określonymi korzyściami finansowymi .
Sprzedaż licencji może też służyć celom długookresowym takim jak ekspansja na rynek licencjobiorcy , szczególnie jeżeli jest on chroniony przez bariery prawne
i ekonomiczne .

Zdarza się też, że licencja jest sprzedawana, ponieważ firma ją posiadająca nie jest w stanie sfinansować jej wdrożenia.
Transakcja taka może być sposobem na przyspieszenie zwrotu nakładów poniesionych na badania i rozwój .
Sprzedaż licencji za granicę może przyczynić się stworzenia i upowszechnienia standardu technicznego, szczególnie wówczas jeżeli licencjobiorcy będą pracować nad jego dalszym udoskonaleniem.

Sprzedaż licencji prowadzi też do upowszechniania marki wyrobu i producenta, szczególnie na tych rynkach, gdzie jego obecność bezpośrednia jest niemożliwa.

Ale sprzedaż licencji niesie też zagrożenia dla licencjodawcy, ponieważ przekazanie licencji, wiąże się z powstaniem nowego konkurenta, który zna tajniki powstania wyrobu i dlatego może odebrać licencjodawcy część klientów.

Można się przed tym zabezpieczyć ,wprowadzając następujące klauzule :
l/ klauzulę geograficzną , w której dokonuje się podziału rynków zagranicznych
dla każdej ze stron umowy ,
2/ klauzula obowiązywania licencji - po wygaśnięciu umowy / pod znakiem
towarowym licencjobiorcy /,
3/ klauzula dotycząca zasad wprowadzenia przez strony nowych ulepszeń i zmian
4/ klauzula sublicencjowania -zakaz odsprzedawania licencji innym
przedsiębiorstwom .

Aby zapobiec pogorszeniu się jakości i pozycji marki licencjodawcy, należy umieścić w umowie licencyjnej klauzulę kontroli jakości, a także klauzule dotycząca szkolenia personelu technicznego licencjobiorcy.

IV. Transakcje franczyzingowe

Polegają one na odstępowaniu na ściśle określonych zasadach opatentowanej technologii produkcji lub systemu usług .
Poszczególne punkty sieci prowadzą osoby trzecie na własny rachunek i we własnym i mieniu .Natomiast organizator sieci udziela im zezwoleń odpłatnych na posługiwanie się sprawdzoną techniką działalności gospodarczej oraz występowanie na zewnątrz pod oznaczeniami znanej firmy .
Pakiet franczyzowy zawiera kompletną koncepcję prowadzenia działalności
gospodarczej , którą oferuje franczyzodawca .
W skład tego pakietu wchodzą:
l / znak towarowy ,
2/ know -how ,
3/ podręcznik operacyjny,
4/ usługi świadczone przez franczyzodawców na rzecz franczyzobiorców ,
5/ opłaty świadczone na rzecz franczyzodawcy .
W umowie tego typu wstępuje pełna niezależność gospodarcza , prawna i
organizacyjna franczyzobiorcy na rzecz franczyzodawcy /przykład 6/.
Wyróżnia się trzy podstawowe formy franczyzy :
l/ dystrybucyjną-handlową/product distribution franchising/, a franczyza dotyczy sposobu dystrybucji towarów i często rola franczzobiorców sprowadza się do sprzedaży artykułów franczyzodawcy odbiorcom końcowym /Wal Mart, Marks & Spencer, stacje benzynowe, firmy kurierskie i firmy sprzedaży wysyłkowej/-
21 produkcyjną/przemyslową/ - franczyzobirca sam wytwarza określone towary
według technologu dostarczonej przez franczyzodawcę
która jest opatentowana i
3/ usługowa - franczyzobiorca , świadcząc usługi , używa know-how , znaku
towarowego i oznaczeń handlowych franczyzodawcy .
Ta forma jest bardzo popularna w takich branżach jak :
-usługi hotelarskie i gastronomiczne ,
- usługi fryzjerskie i kosmetyczne ,
- edukacyjna/ nauka języków obcych /,
- fotograficzna,
- samochody do wynajęcia ,
- turystycznej /TUI Centrum Podróży/.
Na podstawie w/w form doszło do tworzenia dalszych odmian, które SA ich pochodnymi.